„Prace sezonowe” Krzysztofa Klimka w Otwartej Pracowni.

Życie kulturalne społeczeństwa każdej epoki, nawet jednego pokolenia lub chociażby małego środowiska, aspirującego do roli opiniotwórczej, podlega nieustannym zmianom i ma swój wpływ na bieg historii. Związek ten na co dzień być może niezauważalny a najczęściej lekceważony i bagatelizowany nie tylko przez polityków czy ekonomistów, ale również przedstawicieli samego świata kultury, jest niezwykle istotny i brzemienny w skutkach. Wbrew pozorom to nie jest obojętne czy obraz, który karmi naszą podświadomość z drugiego trzeciego planu naszej codzienności, ma sens, czy jest tylko wygłupem, dekoracją lub bluźnierstwem. Nie jestem teoretykiem psychologii obrazu, ale wydaje mi się, że każdy obiekt bez względu na to, czy jest czyjąś własną projekcją, czy jego obecność jest wynikiem innych, niezależnych od nas okoliczności podlega z naszej strony nieustannie analizie i zaprząta swą obecnością nasz umysł. Dlatego ważną rzeczą jest kultura patrzenia i świadome dobieranie, selekcja obrazów nam towarzyszących tak jak nie powinien być przypadkiem dobór lektur, które budują nasz świat intelektualny i duchowy. Mam na myśli również margines eksperymentu, biorąc pod uwagę pozycje, które przed analizą mogą wydawać się niewiadomą lub prowokacją. Przy mocnych podstawach kulturowych i intelektualnych zgłębianie nowych horyzontów powinno odbywać się z pożytkiem dla nas. Co, jednak jeżeli brak nam tej równowagi, bazy, która buduje naszą świadomość lub kiedy ta baza zostaje brutalnie złamana i zastąpiona dowolnym kalejdoskopem propozycji ze światowego rezerwuaru popkulturowego. Wtedy pozostaje błądzenie we mgle, z którego wydobyć nas może zimny prysznic codzienności daleki od elitarnych salonów lub dobrej jakości propozycja artystyczna, jaką przedstawił niedawno Krzysztof Klimek w Otwartej Pracowni.

Czy można namalować dziś chałupę? Przystoi artyście takie wyzwanie? Wschodnioeuropejskie wynalazki budowlane, zakomponowane bezmyślnie przez ludzi prostych w jakże przewidywalnym i nieegzotycznym krajobrazie. A może wstyd nawet się przyznać, że to nasza współczesna odpowiedź na holenderskie pudełeczka całkowicie zarządzane przez japońską elektronikę, z równym rytmem elektrycznych wiatraków na horyzoncie. Co jednak powiedziałby na to jakiś malarz, niekoniecznie krajowy, bo to wstyd, ale może zagraniczny. Tych, co prawda już niewielu a najlepsi wymarli, jeżeli jednak malarstwo to przereklamowany relikt a sztuka krajobrazu to przeżytek to czemuż nie możemy sobie podywagować. Otóż co zrobiłby Paul Cézanne, gdyby zobaczył taki krajobraz. Czyż nie jest to doskonały motyw dla tego mistrza kompozycji. Francuz szczególną wagę przykładał do budowy płaszczyzny obrazu. Kompozycję konstruował w matematyczny wręcz sposób z prostych o określonych kierunkach, zbiegających się w punktach kulminacji i tworzących najprostsze bryły, głównie trójkąty. Bryły i kierunki powodując wzajemne napięcia, rytmicznie prowokują nasz umysł do refleksji. Taka kompozycja oparta o strukturę trójkątów już sama w sobie jest ciekawa plastycznie, a wzbogacona o kolor staje się niewyczerpanym źródłem zderzeń, kontrastów, harmonii kolorystycznych. Taki kalejdoskop, dobrze zobrazowany przez artystę za pomocą czytelnych gestów jest dla osoby wrażliwej na sztukę wszystkich czasów nie tylko ucztą estetyczną, ale też kroniką wyszukanych i naturalnych barw, zapachów, faktur czy materiałów. Barwy ziemi, trawy, piasku czy betonu to pretekst do opisania miejsca kształtowanego codziennie ludzką ręką, ze wszystkimi mankamentami, pomimo przeciwności lub właśnie z wykorzystaniem walorów miejsca stworzonego przez Boga. To właśnie on daje o Sobie znać, chociażby za pomocą ciepłego światła wydobywającego z najlichszych nawet zarośli i rowów, ukazując kolejne niezdefiniowane dotąd przez naukowców wartości pantone xx-xxxx.­ Są tu też relikty ludzkiego umysłu w postaci nieporadnej architektury, posiłkowanej najprostszymi materiałami dostępnymi w okolicy, ale i one w swej strukturze wykazują cechy boskie, przemycając od czasu do czasu jakiś ludowy wynalazek, który lepiej się sprawdza od promowanych nowości.

Wszystkie te uroki dostrzec można na co dzień, choć nie jest to łatwe. Wymaga jasnego umysłu i kultury obserwacji. Dobry malarz pomaga zaobserwować i nazwać te wydarzenia w dostępną mu wrażliwością. Dzięki Bogu są jeszcze tacy, którzy widzą cokolwiek poza ekranem monitora. A ile jest jeszcze do zobaczenia On tylko raczy wiedzieć. Gdzie go szukać ? Wszędzie. Klimek go dostrzegł w zwykłym wiejskim krajobrazie.

Czy można namalować las? Temat arcypolski tak dobrze reprezentowany w naszej literaturze jakoś dziwnie jest nieobecny we współczesnej plastyce. Poza Leonem Tarasewiczem, który jak wiadomo, odwołuje się do białoruskiego pochodzenia, nasi rodzimi twórcy rzadko dostrzegają walor tego charakterystycznego skarbu ziem polskich. Dobrze fenomen tego wyjątkowego na skalę europejską bogactwa kulturowego opisuje w swym eseju p.t. „W sprawie grzybobrania” słusznie chwalona za swój błyskotliwy debiut Marta Kwaśnicka. Oto fragment tego tekstu:

„Krajobraz jest w tradycji każdego narodu rzeczą szczególną. Wydaje się, że ten fakt umyka polskim historykom. Książek próbujących odkrywać napięcie pomiędzy tożsamością Polaków i kształtem ich krajobrazu wciąż jest u nas niewiele. A taki związek istnieje - chociaż, prawdopodobnie, aby go sobie uświadomić, trzeba wyjechać z Polski na dłużej. Trzeba zatęsknić....wyobraźmy sobie młodego Polaka w Rzymie z czasów Michała Anioła, godnie przybranego w czapkę uczonego i jednocześnie noszącego długi płaszcz, szablę u pasa i wysokie buty opinające łydkę-co stało się ulubionym stylem polskiej szlachty. Taki strój miał głosić ich pochodzenie od antycznych wojowników z północno-wschodniej europy pokrytej lasami i poprzecinanej rzekami, identyfikowanych przez Tacyta z Sarmatami-opisuje z przejęciem Simon Schama w swojej znakomitej, błyskotliwej książce „Landscape and Memory”. Owym Polakiem, który tak godnie reprezentował w Wiecznym Mieście dumę sarmackiego pochodzenia, był Mikołaj Hussowski (Hussovianus), poeta opisujący po łacinie piękno puszczy rosnącej w Rzeczpospolitej i niezwykłą potęgę żubra. Skrawek wielkiego, staroeuropejskiego lasu, ocalały na naszych ziemiach, stał się - według Schamy- źródłem poczucia naszej narodowej odrębności. To z tej perspektywy obywatel rzeczpospolitej Obojga Narodów mógł z dumą spoglądać na głęboko ucywilizowane, południowe kraje, zupełnie pozbawione pierwotnej dzikości... Niezgłębione knieje są więc niejako źródłem poczucia polskiej wolności i niezależności. Widać to w leśnych, powstańczych mogiłach i tradycjach walki partyzanckiej; widać w najważniejszym dziele, jakie kiedykolwiek zostało napisane po polsku. Wystarczy przejrzeć Pana Tadeusza, żeby przekonać się, jak ważną rolę odgrywa w nim puszcza.”

Okazuje się, że zagubiliśmy po raz kolejny wiarę w siebie i dopiero przykład z zagranicy wydobywa nas z otchłani zakompleksienia oraz wyuczonego małpo naśladownictwa. To że Holendrzy nie malują puszczy to jest zrozumiałe, ale Polacy ? Na szczęście nie wszyscy i za to pochwała dla Krzysztofa Klimka, który śmiało wyrusza ze sztalugą w plener, nie bacząc na lekceważące pomrukiwania salonu.

Czy można namalować pejzaż za oknem ? Można, sam to robię od lat. Dla malarza to, co za oknem jest często pierwszą i najświeższą inspiracją. Nawet abstrakcjoniści przyznają się do tego. Temperatura dnia, światło kształtujące kolor i bryłę tej największej martwej natury jest i było bezpośrednią inspiracją twórców wrażliwych na formę, którym farby w pracy nie zawadzają. Jest jeszcze inny aspekt, równie inspirujący, który zahacza już o drugi obok formy wyróżnik sztuki-treść. Dostrzeże go bystry obserwator na każdym krakowskim czy innym osiedlu. Mam na myśli życie rozgrywające się w pejzażu rozpościerającym się za oknem. Jest to niezmiennie pasjonująca czynność, tak spoglądać na anonimowych nawet ludzi, którzy, jak w obrazach renesansowych Breughla czy bliższych nam czasowo i geograficznie płótnach Gierymskiego zapełniają swymi codziennymi czynnościami przestrzeń rozciągającą się między horyzontem a naszym parapetem. Przestrzeń ta niczym mapa ma swoją charakterystykę, kulminacyjne i strategiczne punkty jak np. szereg parkingów czy sklep Alkohole 24 h na dobę. Podobnie jak w obrazie z Gospodarstwem mamy tu do czynienia z mikrokosmosem bliskim nam czy dalekim, ale na pewno dobrze znanym, w którym nie ma miejsca na fałsz, przekaz jest dokumentalny. To jest najpewniejszy dziennik, rejestrator, któremu możemy zaufać bez pudła w przeciwieństwie do pudełek z monitorami masowo oglądanymi w dawnych czasach i dziś. Obserwując świat za oknem, możemy sobie odpowiedzieć na pytanie, czy słowa znanej Pani „żeby było tak dobrze, ja było dotychczas” mają dla nas sens. I takie właśnie pytania stawia też Klimek obok wielu innych, zakodowanych w odwiecznym języku naszych dusz, którego znaczenie budowane przez wieki tradycji i doświadczeń wcale nie jest dane na zawsze. Możemy go utracić lub zastąpić dobrowolnie innym, wypracowanym na potrzeby propagandy, komercji itp. Jest tego sporo i zaśmiecają nasze umysły dzień w dzień. To tu rozgrywa się nasze życie, a nie w umysłach ideologów kontrkultury, którzy zdominowali dziś dyskusję w bezradnym w większości środowisku krytyki artystycznej, w którym tlą się jeszcze ogniska buntu. Bez malarstw i otwarcia okien wszelkie dysputy sczezną na niczym. Będzie tak jak jest-nuda. Czas zacząć prace sezonowe. Otwórzmy okna i wyjdźmy w plener, wiosna za pasem. Więcej powietrza !

„Prace sezonowe” - wystawa Krzysztofa Klimka w Otwartej Pracowni (Maj, Czerwiec 2016)

Marcin Kędzierski